ظاهر و باطن کلام الهی از دیدگاه قرآن و سنت

ظاهر و باطن قرآن از جمله مباحث پیچیده قرآنی است که به صراحت در قرآن نیامده است . اگر چه در برخی از کتب تفسیر و علوم قرآنی ، آیات دلالت کننده بر جامعیت قرآن و آیات دعوت کننده به تدبر در قرآن به عنوان دلایل قرآنی این مبحث بیان شده است .اصطلاح ظاهر و باطن ریشه در روایات داشته و در میان متون روایی مورد توجه و تاکید معصومین (ع) بوده و به یقین بیان آن مقصد و غایتی داشته است . وجود وجوه چندگانه در نمونه هایی از احادیث بطون قرآن و گوناگونی تعاریف ظاهر و باطن در احادیث موجب سطوح گوناگون فهم و در نتیجه موجب آسیب های خاص خود شده است . بخشی از آسیب ها به حوزه سند شناسی و دشواری های طریق صدور ، بخشی به محتوا و مضامین احادیث و بخشی نیز به عدم توجه به همسویی بطون قرآن با خطوط اساسی کلام الهی و روح حاکم بر قرآن باز می گردد. از سویی این مبحث در بسترهای مختلف از سوی فقها، اصولیان و برخی از فلاسفه و در گرایشهای گوناگون مطرح شده و مورد استفاده های ناروای برخی از نحله ها قرار گرفته و از سویی دیگر با بخشی از مباحث هرمنوتیک و زبان شناسی پیوند یافته و دامنه ای دراز دامن پیدا کرده است . از این رو فهم و درک صحیح مفهوم چنین اصطلاحاتی و شناخت گستره کاربرد و جایگاه حقیقیشان از اهمیتی ویژه برخوردار بوده و در نگاه به قرآن کریم تاثیری ژرف خواهد داشت. تحقیق حاضر کوششی است در راه شناخت معنای ظاهر و باطن از نگاه قرآن کریم، احادیث و آرا مفسران و اندیشمندان علوم قرآن و تایید این فرضیه که ظاهر آیات قرآن عبارت از معانی آیات و سور قرن کریم و باطن قرآن مقاصد آیات و سور آن است . همچنین از آنجایی که ظاهر و باطن قرآن دو ویژگی قرآن کریم است بنابراین همسو و هماهنگ با آیات قرآن و روح کلی حاکم برآنست و ظاهر و باطن در طول یکدیگر و مکمل همدیگر و هر دو مراد خداوند متعال می باشند.